W poprzednim wpisie próbowałem w miarę przystępny sposób opisać czym są autorskie prawa osobiste. Teraz kilka słów o tym, co grozi za ich naruszenie. 

W ustawie wymienione zostały roszczenia, z jakimi wystąpić może twórca w razie naruszenia przysługujących mu autorskich praw osobistych. 

Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania.

W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Roszczenia te aktualizują się w przypadku wystąpienia stanu zagrożenia lub naruszenia autorskich praw osobistych. Chodzi o wszystkie autorskie prawa osobiste, o których mowa w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Ustawodawca wymienił również krąg podmiotów uprawnionych, poza twórcą, do dochodzenia roszczeń powstałych na skutek naruszenia (bądź wywołania stanu zagrożenia) autorskich praw osobistych oraz do wykonywania tych praw po śmierci twórcy.

Pierwsze roszczenie wymienione przez ustawodawcę w art. 78 ust. 1 pr. aut. polega na żądaniu zaniechania działania zagrażającego autorskim dobrom osobistym. Jak już wyżej wspomniano, roszczenie to aktualizuje się w przypadku wystąpienia stanu zagrożenia autorskich praw osobistych, ale trwa również w przypadku ich naruszenia. W doktrynie dyskutowano, czy stan zagrożenia ma być ujmowany obiektywnie, czy subiektywnie? Inaczej mówiąc, czy ze stanem zagrożenia będziemy mieli do czynienia w sytuacji rzeczywistego zagrożenia dla autorskich praw osobistych, czy też w przypadku przekonania samego twórcy o istnieniu takiego zagrożenia? Przyjęto kompromisowe stanowisko, według którego stan zagrożenia następuje w sytuacji, kiedy dane działanie obiektywnie mogło wywołać obawę autora. 🙂

Kolejnym przysługującym twórcy roszczeniem jest żądanie usunięcia skutków naruszenia autorskich praw osobistych. Jak ustawodawca doprecyzował w dalszej części przepisu, chodzi tu w szczególności, aby osoba, która dokonała naruszeń, złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Oczywiście nie jest to jedyny sposób usunięcia naruszenia, a jedynie przykład, o czym świadczy użycie sformułowania „w szczególności”. Innymi sposobami usunięcia skutków naruszenia mogą być np. podanie wyroku do publicznej wiadomości, przeproszenie pokrzywdzonego, ponowne rozpowszechnienie (publikacja) utworu już bez naruszenia lub ze stosowną informacją, zniszczenie egzemplarzy utworu powstałych w wyniku naruszenia (zawierających je) etc.

Spotkać się można z podziałem środków prowadzących do usunięcia skutków naruszenia na subiektywne, które na celu mają usunięcie skutków naruszenia powstałych w psychice pokrzywdzonego, oraz obiektywne, które oddziaływać mają na osoby trzecie.

Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Naruszenie autorskich praw osobistych, oprócz odpowiedzialności cywilnej, wiąże się także, w niektórych przypadkach, z odpowiedzialnością karną – art. 115 ust. 1 i 2 pr. aut. (plagiat), art. 115. ust. 3 pr. aut. (naruszenie autorskich praw osobistych w celu osiągnięcia korzyści majątkowej).

Na dziś to tyle. W następnych wpisach z zakresu autorskich praw osobistych będę poruszał bardziej szczegółowo poszczególne uprawnienia twórcy.