Zmieniać utworu architektonicznego w wielu przypadkach nie wolno. A burzyć?

Warto wyjaśnić w tym miejscu, że  naruszeniem prawa do integralności utworu nie będzie całkowite zniszczenie dzieła. Właściciel danego obiektu nie naruszy autorskich praw osobistych twórcy utworu architektonicznego, jeśli podejmie decyzję o jego zburzeniu.

Jako właścicielowi, przysługuje mu przecież wyłączne prawo do korzystania z rzeczy i swobodnego dysponowania nią, także w postaci jej zniszczenia. Wątpliwości pojawić się mogą jednak w sytuacji, gdy zniszczenie dotyczy jedynie części utworu. W takich przypadkach w grę wchodzić może nadużycie przez właściciela swojego prawa podmiotowego (art. 5 kc.)

Oznacza to, iż obiekt architektoniczny, a tym samym utwór architektoniczny w nim utrwalony, pozbawiony jest ochrony prawnoautorskiej, w przypadku chęci zburzenia go przez jego właściciela.

Nie oznacza to jednak, że istnienie obiektów architektonicznych (a więc również utworów) zależy jedynie od dobrej woli ich właścicieli. Słusznie zauważa się potrzebę wzmożonej ochrony dzieł sztuki, w tym utworów architektonicznych (architektura to przecież również sztuka), o wybitnych walorach artystycznych lub o dużej wartości historycznej. Właściciel takiego obiektu, nie korzysta z pełnej swobody w zakresie dysponowania nim, gdyż jest on nie przedmiotem jego włąsności, ale także składnikiem dziedzictwa kulturowego. Ustawodawca chroni tego rodzaju utwory przed zniszczeniem przepisami prawa administracyjnego oraz karnego. W zakresie utworów architektonicznych najważniejszym aktem prawnym jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Z tego względu, mimo braku ochrony prawnoautorskiej, utwory architektoniczne o wybitnych walorach artystycznych i wartości historycznej będą podlegały ochronie na gruncie prawa administracyjnego i karnego.

Omawiane uprawnienie twórców do nienaruszalnosci formy i treści utworu, w przypadku działalności architektów wiąże się z potencjalnymi konfliktami, jakie zrodzić mogą się na linii projektant – inwestor, w trakcie procesu powstawania projektu oraz obiektu architektonicznego, oraz na linii projektant – właściciel obiektu, już po jego wybudowaniu. Z jednej strony mamy bowiem podmiot uprawniony z tytułu autorskich praw osobistych, z drugiej natomiast podmiot zainteresowany, aby projektowany, bądź wybudowany obiekt, w jak najpełniejszym zakresie zaspokajał jego potrzeby.

Konflikt pojawia się w sytuacji, gdy inwestor (właściciel obiektu) wyraża chęć wprowadzenia do projektu (obiektu) zmian, natomiast twórca, powołując się na swoje autorskie prawa osobiste, odmawia wprowadzenia zmian, jak i nie zgadza się na ich zlecenie innemu projektantowi.

Oba problemy zostaną poruszone w osobnych notkach.