Kontynuując wątek ochrony prawnoautorskiej projektów koncepcyjnych. 🙂
Na podstawie wstępnych rzutów, przekrojów i wizualizacji składających się na projekt koncepcyjny nie za bardzo da się wybudować przedstawiony na nich obiekt, chyba, że chodzi o naprawdę bardzo prosty obiekt. W tym celu najczęściej potrzebny jest kompletny projekt budowlany. Ten nie może ograniczać się do rysunków projektowych stworzonych na potrzeby projektu koncepcyjnego i jest dużo bardziej szczegółowy.
Projekt architektoniczno-budowlany składa się z części rysunkowej, której elementami są rzuty i przekroje bardziej szczegółowe od koncepcyjnych oraz z części opisowej. Powstaje pytanie, czy w przypadku wykorzystania rysunków projektowych z cudzego projektu koncepcyjnego do stworzenia projektu architektoniczno-budowlanego poprzez jego uzupełnienie o brakujące części, będziemy mieć do czynienia ze zwielokrotnieniem utworu architektonicznego zawartego w koncepcji, czy tez może ze stworzeniem opracowania? Odpowiedź na to pytanie uzależniona jest od tego, czy takie uzupełnienie będzie stanowiło działalność twórczą, czy też całkowicie zdeterminowane będzie treścią gotowych rzutów i przekrojów.
Jeżeli uzupełnienie projektu o część opisową i brakujące rysunki stanowić będzie tylko czynność techniczną, gdzie wszelkie elementy twórcze zostały już zawarte na przejętych rysunkach, wtedy powstały projekt stanowiłby zwielokrotnienie utworu architektonicznego zawartego w koncepcji.
Problem ten ściśle dotyczy odpowiedzi na pytanie, w którym momencie pracy projektanta kończy się kreacja twórcza?
Tak jak pisałem wyżej może zdarzyć się, że cała praca twórca skończy się na etapie koncepcji, ale regułą jest raczej, że stworzenie na podstawie ogólnego projektu koncepcyjnego szczegółowego projektu architektoniczno-budowlanego będzie działalnością twórczą. Wiąże się to ze specyfiką procesu projektowania, który dzieli się na kilka etapów. Na każdym etapie możliwe jest dokonywanie zmian przyjętych rozwiązań, dodawanie nowych i rezygnowanie z przyjętych. Co więcej, modyfikacji takich dokonuje się na każdym etapie projektowania, a nawet w trakcie realizacji (budowy) obiektu.
W takiej sytuacji stworzenie projektu budowlanego przez innego niż twórca koncepcji projektanta stanowić będzie, co do zasady, opracowanie. Co to oznacza? To, że ten, kto opracował projekt architektoniczny na podstawie cudzej koncepcji musi na egzemplarzach projektu budowlanego uwidocznić imię i nazwisko twórcy projektu koncepcyjnego, a do wykorzystania projektu budowlanego konieczne będzie uzyskanie zgody twórcy koncepcji.
Jeżeli natomiast działalność artystyczna całkowicie zakończy się na poziomie projektu koncepcyjnego następne etapy tj. powstanie projektu architektoniczno-budowlanego, projektów wykonawczych, czy wreszcie realizacja obiektu, mogą stanowić czynności jedynie techniczne, zdeterminowane treścią projektu koncepcyjnego. Stworzenie projektu architektoniczno-budowlanego stanowić może tylko bardziej szczegółowe rozrysowanie rozwiązań konstrukcyjnych zawartych (wymyślonych) już w projekcie koncepcyjnym, jego doprecyzowanie na potrzeby wykonawstwa budowlanego. Praca ta pozbawiona byłaby swobody twórczej. Wobec tego, w takich przypadkach stworzenie projektu architektoniczno-budowlanego na podstawie projektu koncepcyjnego, byłoby jedynie zwielokrotnieniem utworu architektonicznego zawartego w tym projekcie. Wtedy żadna zgoda nie jest potrzebna.
Podstawową zasadą etyczną architektów i głównym prawem twórców w ogóle jest, że nie wolno majstrować przy jakimkolwiek utworze, przy jego stadiach lub elementach bez zgody twórcy (pierwotnego). Trzeba tu iść tak daleko, że zasadę tę (prawo) musimy stosować nawet, gdyby chodziło o plagiat z plagiatu. Bowiem w praktyce inspiracja, nawet twórczo wzbogacona przez plagiatora, nie przestaje być mimo to plagiatem. Dlatego też (twórczy zazwyczaj) plagiat staje się odrębnym utworem chronionym. O plagiacie decydują bowiem w istocie nie wszystkie, lecz wyłącznie relewantne wątki i komponenty utworu. Zatem z a w s z e potrzebna jest z g o d a , i pierwotnego twórcy i kolejnego plagiatora!
(za życia twórcy/plagiatora).
Zasada jest jak nabardziej słuszna i piękna, jednak gdyby działała w praktyce tak jak powinna, ja nie miałbym zleceń z tego tytułu 🙂 W praktyce okazje się bowiem, że niektórym architektom nie po drodze z etyką.
Jeśli natomiast chodzi o plagiat, będący odrębnym utworem – oczywiście w przypadku architektury najczęściej właśnie tak się zdarza, bowiem przejmowane i wykorzystywane w nowym projekcie są tylko niektóre twórcze elementy z innego dzieła.
Zgoda zawsze potrzebna – i tu się zgadzamy 🙂
„Praca ta pozbawiona byłaby swobody twórczej. Wobec tego, w takich przypadkach stworzenie projektu architektoniczno-budowlanego na podstawie projektu koncepcyjnego, byłoby jedynie zwielokrotnieniem utworu architektonicznego zawartego w tym projekcie. Wtedy żadna zgoda nie jest potrzebna.”
Proszę o wyjaśnienie, czyż nie jest potrzebna zgoda twórcy koncepcji na zwielokrotnianie przez osoby trzecie jego dzieła?? Jeśli posiada prawa autorskie oczywiście…
Moim zdaniem niezależnie, czy w toku powstawania projektu budowlanego koncepcja zostanie zmodyfikowana czy też nie, jeśli opracowuje ją ktoś inny , absolutnie musi uzyskać zgodę autora koncepcji.
Proszę mnie poprawić jeśli się mylę….
pozdrawiam
Oczywiscie. 🙂
W opisanej sytuacji potrzbne byłoby uprawnienie do zwielokrotniania, czy to na podstawie nabycia tego prawa, czy też uzyskania licencji. Jasne, że można to równiez rozumieć, jako zgodę, ale słowa „zgoda” bardziej używam tutaj w kontekście zgody na wykonywanie praw zależnych. 🙂
Mam pytanie, które mnie dręczy. Istnieją różne konkursy np. za zrealizowany projekt roku w jakiejś miejscowosci itp. Kto otrzyma taką nagrodę,jeśli projekt został opracowany lub zwielokrotniony na podstawie koncepcji, twórca koncepcji czy projektu budowlanego?
Ciekawe pytanie, na które trudno odpowiedzieć w oderwaniu od konkretnej sytuacji i konkretnego konkursu. Odpowiedź bowiem może znaleźć się w regulaminie takiego konkursu.
Generalnie, w mojej ocenie, taką nagrodę powinien otrzymać twórca (autor) danego dzieła i należałoby dokonać oceny, czy będzie to twórca koncepcji, czy twórca projektu budowlanego, a być może obie te osoby (przy zaistnienieniu współtwórczości – czyli współpracy) 🙂 Należałoby zbadać, czy projekt budowlany, to już nowy utwór (zależny, albo całkiem oderwany od koncepcji), czy też jedynie zwielokrotnienie istniejącego w koncepcji utworu architektonicznego 🙂
Panie Piotrze, Panie Jarku,
odnośnie pytanie – odpowiedź przecież wynika z samego zapytania. Jeśli przedmiotem konkursu jest opracowanie istniejącej wcześniej koncepcji budowlanej / zagospodarowania, wówczas beneficjentem nagrody będzie niewątpliwie autor owego opracowania. Rzeczą zupełnie inną będzie, czy opracowanie cudzego utworu będzie dozwolone pod kątem praw osobistych (trzeba bowiem założyć, że prawo zależne zostanie objęte nabyciem) – jest to odwieczny problem „dywersyfikacji” wykonawców koncepcji, projektów wykonawczych oraz ich dalszych opracowań. Oczywiście nie może być mowy o współautorstwie, które zakłada przecież choćby domniemaną zgodę współautorów na uczestnictwo we wspólnym projekcie. Wykluczone jest również powstanie utworu niezależnego, pozostaje więc albo opracowanie, albo też utwór z zapożyczeniami, co w praktyce różnicy żadnej nie czyni.
Witam, a co w przypadku gdy projekt opracowuje osoba nie posiadająca uprawnień budowlanych? Opracowywałam całe projekty arch.-konstrukcyjne budynków, a z racji tego, że nie posiadam uprawnień budowlanych to podpisywała je osoba posiadająca takie uprawnienia (nie pracująca w biurze projektowym). Nie posiadałam umowy o pracę z pracownią dla której sporządzałam projekty. Na umowie zleceniu pomiędzy mną a pracownią projektową nie było uwagi o przeniesieniu praw autorskich na biuro projektowe. Czy mam prawo do moich projektów czy prawo do nich ma wyłącznie „uprawniony projektant”? Pracownia uzyskała na podstawie moich projektów prawomocną decyzję pozwolenie na budowę, a mi nie chce zapłacić za moją pracę.
Dzień dobry 🙂
poruszę ten temat na AP blogu – zapraszam http://www.apblog.pl
A ja dzisiaj otrzymałem taką oto odpowiedź do Zamawiającego na zadane przez mnie pytanie :
Pytanie:
W części IWZ, TOM III, Zamawiający określił, że opracowanie dokumentacji projektowej powinno zostać zrealizowane w pełnym zakresie określonym w „Projekcie Koncepcyjnym”, który to stanowi integralną część IWZ. Przedmiotowy „Projekt Koncepcyjny” wykonany został przez określony zespół architektów i podlega ochronie praw autorskich. Proszę zatem aby Zamawiający określił precyzyjnie na jakich polach posiada prawa autorskie do utworu architektonicznego jakim jest „Projekt Koncepcyjny” i jakimi dokumentami będzie operował w tym zakresie oraz jakie dokumenty przekaże przyszłemu Wykonawcy aby umożliwić czynności takie jak wykorzystanie, zwielokrotnienie lub modyfikację cudzego utworu?
W skrócie:
Zamawiający żąda aby architekt wykonał dokumentację projektową wg kocepcji projektowej innego architekta.
Odpowiedź:
Posiadamy autorskie prawa majątkowe do utworu architektonicznego jakim jest „Projekt Koncepcyjny” w rozumieniu ustawy o Prawie autorskim i prawach pokrewnych, posiadamy również prawa zależne i zezwalamy na korzystanie z opracowań oraz ich przeróbek.
Nabycie przez spółkę praw, o których mowa wyżej następuje bez ograniczeń co do terytorium, czasu, liczby egzemplarzy, w zakresie pól eksploatacji:
a)wykorzystywanie utworów na nasz własny użytek oraz na użytek osób trzecich w celach związanych z realizacją zadań,
b)utrwalanie utworów na wszelkich rodzajach nośników,
c)zwielokrotnianie utworów dowolną techniką w dowolnej ilości
d)wprowadzanie utworów do pamięci komputera na dowolnej liczbie stanowisk komputerowych oraz do sieci multimedialnej, telekomunikacyjnej, komputerowej, w tym do Internetu
e)wyświetlanie i publiczne odtwarzanie utworu,
d)wymiana nośników, na których utwór utrwalono,
e)wprowadzanie zmian, skrótów,
f)publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć dostęp w miejscu i czasie przez niego wybranym.
Panie Jarku, co Pan na to ? Czy Zamawiający posiada wszystkie niezbędne sformułowania pozwalające innemu architektowi na wykonanie dokumentacji projektowej na podstawie przedmiotowej koncepcji innego architekta lub zespołu architektów ?