Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji już rozpowszechnione aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie. Wszystko jasne?

Przywołana wyżej instytucja przedruku fotografii reporterskich została uregulowana w art. 25 ust. 1 pkt. 1 lit. c) ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2006.90.631 j.t., z późn. zm.). Przepis ma na celu umożliwienie prasie łatwego rozpowszechniania chronionych na gruncie prawa autorskiego utworów, zawierających informacje na temat aktualnych wydarzeń, m.in. fotografii reporterskich,  służące zapewnieniu szybkiego obiegu informacji, swobodnego przepływu materiałów prasowych. Ta podstawowa funkcja prasy byłaby mocno ograniczona, gdyby konieczne było każdorazowe uzyskiwanie zgody na „dalsze rozpowszechnianie” tego rodzaju materiałów. Niemniej jednak prasa nie ma w tym zakresie pełnej swobody i pewne warunki muszą być spełnione.

Co do zasady fotografie reporterskie podlegają ochronie na gruncie prawa autorskiego na analogicznych zasadach, jak zwykłe fotografie, a więc spełniać musza przesłanki utworu uregulowane w art. 1 ustawy. Czym zatem różnią się fotografie, jako takie, od fotografii reporterskich, których przedruk jest możliwy? Przepisy nie wyjaśniają tej kwestii i nie podają definicji fotografii reporterskiej. Również w doktrynie brak jednoznacznych rozróżnień i w praktyce polegać musimy w dużej mierze na intuicji. Z cała pewnością znaczenia nie ma okoliczność, że dana fotografia pojawiła się w prasie – prasa rozpowszechnia oczywiście również fotografie niemające charakteru reporterskiego, nazwijmy je artystyczne. Na pewno ważny będzie temat fotografii – te reporterskie powinny obrazować jakieś wydarzenia, ich celem powinno być przekazanie informacji o tych wydarzeniach, dlatego często towarzyszą one pisemnym sprawozdaniem.

Należy pamiętać o tym, że przedruk może dotyczyć jedynie aktualnych fotografii reporterskich, zatem po utracie przez takie zdjęcia przymiotu aktualności, ich przedruk na gruncie art. 25 ustawy nie będzie możliwy. Kiedy fotografie reporterskie przestają być aktualne? Odnieś to należy do konkretnego wydarzenia, które obrazują (raczej nie tematu, bowiem niektóre tematy nie tracą na aktualności), niemniej jednak trudno wskazać konkretny okres czasu, po upływie którego uznać należy dane wydarzenie za nieaktualne.

Kolejną przesłanką umożliwiająca przedruk zdjęcia jest jego uprzednie rozpowszechnienie. W praktyce pojawiają się dwa problemy z tym związane. Po pierwsze, czy rozpowszechnienie interesującej nas fotografii powinno nastąpić w prasie, a po drugie, czy powinno nastąpić za zgodą twórcy? Spotkać się można z różnymi stanowiskami w tym zakresie, w mojej jednak ocenie na oba te pytania należy udzielić odpowiedzi przeczącej. Fotografie reporterskie nie musza pojawić się w prasie, aby potem inni przedstawiciele prasy mogli dokonać przedruku oraz nie można wymagać, aby zainteresowani dokonaniem przedruku musieli za każdym razem badać, czy rozpowszechnienie danej fotografii reporterskiej odbyło się za zgodą twórcy – tego rodzaju wymóg całkowicie uniemożliwiłby szybki przepływ informacji, o który przede wszystkim chodzi.     

Uregulowana przez ustawodawcę możliwość dalszego rozpowszechniania zdjęć reporterskich przewidziana została dla wskazanych w przepisie podmiotów. Oznacza to, że nie każdy dowolnie może wykorzystać instytucję przedruku, a odwołać się należy w tym zakresie do definicji prasy zawartej w ustawie z dnia 26 stycznia 1984 r. prawo prasowe (Dz.U.1984.5.24, z późn. zm.) rozszerzonej o radio i telewizję. Oczywiście techniczny sposób rozpowszechniania prasy nie ma przy tym znaczenia, a więc działalność prasowa odbywająca się w Internecie jak najbardziej wchodzi w grę (art. 25 ust. 4 ustawy rozwiewa dodatkowo wątpliwości w tym zakresie).

Niezwykle istotny jest przy tym cel dalszego rozpowszechniania utworów chronionych, w tym fotografii reporterskich, na gruncie omawianego prawa przedruku. Przepis wskazuje wyraźnie, że przedruk zdjęcia reporterskiego może nastąpić w realizacji celu informacyjnego. Wykorzystanie tego rodzaju fotografii w jakimkolwiek innym celu będzie wykraczać poza omawianą instytucję przedruku.

Korzystając z art. 25 ustawy należy oczywiście pamiętać o poszanowaniu praw twórcy, w tym jego autorskich praw osobistych. W praktyce oznacza to, iż należy przede wszystkim oznaczyć autora danej fotografii i nie dokonywać żadnych jej modyfikacji, która mogłaby wpłynąć na odbiór dzieła.

Na koniec wskazać należy, iż z przedrukiem fotografii reporterskich wiąże się konieczność uiszczenia wynagrodzenia, z czym w praktyce bywa niestety różnie. Niemniej jednak zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy za korzystanie z fotografii reporterskich w ramach prawa przedruku, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Wynagrodzenie powinno zostać wypłacone na podstawie umowy z uprawnionym, bądź na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania, a więc w przypadku fotografii reporterskich na rzecz Związku Polskich Artystów Fotografików. W jakiej wysokości? Wydaje się, że w praktyce ta każdorazowo jest ustalana, pomimo istnienia tabel minimalnego wynagrodzenia.

* artykuł pojawi się w najnowszym numerze magazynu FramesFactory – polecam!