Żyjemy w cyberświecie. Zakupy robimy w sklepach internetowych, sprawy załatwiamy w e-urzędach i korzystamy z bankowości elektronicznej. Biznes prowadzimy przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii, bo inaczej się po prostu nie da. Możliwość komunikacji bez ograniczeń ze względu na odległość i czas spowodowała, że świat stał się nieco mniejszy. Natomiast życie społeczne i towarzyskie w dużej mierze przeniosło się do sieci, a więc do świata, który praktycznie nie ma żadnych ograniczeń. Skoro aktywność ludzi przeniosła się do cyberświata, tam też następują zdarzenia, które mają doniosłość prawną. Tam dochodzi do zawierania umów, załatwiania spraw administracyjnych, jak i do sporów oraz wszelkiego rodzaju nadużyć i tam też znaleźć można ślady tych zdarzeń. Wobec tego nie dziwi fakt, że informatyka śledcza z impetem wkroczyła na sale sądowe.  

Wobec faktu, iż rozwój nauki i postęp technologiczny w sposób bezpośredni i bardzo intensywny oddziałuje na wszystkie dziedziny życia człowieka, korzystanie z Internetu, także w obrocie prawnym stało się powszechne, a wiele czynności prawnych dokonywanych jest za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, elektroniczny materiał dowodowy nabrał wręcz kluczowego znaczenia w przypadku większości postępowań sądowych.

Jak wskazano wyżej, obecnie prowadzenie działalności gospodarczej bez wykorzystania nowych technologii jest praktycznie niemożliwe. Prawdą jest również to, o czym prędzej czy później przekonuje się każdy przedsiębiorca, że elementem prowadzonej działalności jest powstawanie różnego rodzaju sporów na tle prawnych, których część znajduje finał w postaci postępowania przed sądem. Być może zabrzmi to brutalnie, ale rezultat takich postępowań sądowych często nie zależy od tego, jak dana sprawa wyglądała w rzeczywistości, ale od tego, czy na potwierdzenie tej rzeczywistości przedstawi się odpowiedni materiał dowodowy. Zgodnie bowiem z podstawową zasadą prawa cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Co więcej, strony postępowania zobowiązane są przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki zgodnie, natomiast ze względu na tzw. prekluzję, sąd może pominąć spóźnione twierdzenia i dowody.

Powyższe oznacza, że inicjator postępowania sądowego powinien przedstawić dowody, które potwierdzają jego racje w sprawie i powinien to zrobić już w pierwszym piśmie. Praktycznie w każdej sprawie przynajmniej część materiału dowodowego istnieje w formie cyfrowej, zatem tego rodzaju dowody również należy załączyć do pozwu.  Elektroniczny materiał dowodowy, ze względu na swoją specyfikę, pociąga za sobą pewne trudności. Należy bowiem zadać o zapewnienie jego wiarygodności, poprzez odpowiednie jego zabezpieczenie oraz zaprezentowanie przed sądem. Przepisy prawa nie regulują w sposób szczególny kwestii wykorzystania w postępowaniu dowodów utrwalonych w formie cyfrowej. Z pomocą przychodzi informatyka śledcza.

Takie ukształtowanie postępowania dowodowego w ramach procesu powoduje, iż współpraca prawnika z informatykiem śledczym okazuje się niezbędna już na etapie planowania wystąpienia przez klienta na drogę sądową, jak i podczas samego procesu.

Informatyka śledcza spełnia bowiem dwie zasadnicze funkcje. Z jednej strony dostarcza wskazówek i podpowiedzi, które mogą pozwolić na ustalenie istotnych dla sprawy zagadnień (funkcja informacyjna), z drugiej pozwala na udowodnienie tych okoliczności w ramach postępowania (funkcja dowodowa) poprzez wykorzystanie zabezpieczonych dowodów.

Rola informatyka, co do zasady, sprowadzać się będzie zatem do identyfikacji oraz przygotowania elektronicznego materiału dowodowego na potrzeby postępowania sądowego, a więc dokonania jego odnalezienia, zabezpieczenia i przygotowania materiału do jego prezentacji. W sprawach mniej skomplikowanych, gdy do czynienia mamy z dowodami w postaci treści korespondencji elektronicznej, fotografii itp. pomoc informatyka śledczego ograniczy się do zabezpieczenia treści cyfrowych i przygotowania formy ich prezentacji. Natomiast w sprawach, gdy istotne mogą być informacje, których sama identyfikacja i odnalezienie, bądź zrozumienie wymaga wiadomości specjalnych, rola i znaczenie informatyka śledczego wzrasta diametralnie. Bez pomocy informatyka śledczego prawnik nie będzie w stanie np. wydobyć z konkretnego urządzenia informacji o przebiegu jego pracy, bądź zweryfikować, czy dana treść cyfrowa była modyfikowana, bądź w ogóle domyślić się, że dana aktywność mogła zostawić jakiś ślad.

Brak udziału specjalisty z zakresu informatyki śledczej w pracach przygotowawczych do procesu może skutkować nieprawidłowym zabezpieczeniem dowodów, co wobec aktywności drugiej strony może wpływać na ich wiarygodność, jak i całkowitą kompromitację.

Współpraca prawnika z informatykiem śledczym może okazać się również nieodzowna w trakcie procesu, kiedy kontestowanie twierdzeń drugiej strony poprzeć należy dowodami istniejącymi w formie cyfrowej – specjalista może wskazać na słabość stanowiska drugiej strony i potencjalne dowody, które mogą to potwierdzić, bądź na braki w elektronicznym materiale dowodowym przez tę stronę przedstawionym.

W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Dowód z opinii biegłego jest niezbędny w przypadku, gdy zrozumienie pewnych faktów znajdujących oparcie w materiale dowodowym wymaga posiadania wiedzy specjalistycznej. Za taką należy uznać natomiast wiedzę z zakresu szeroko rozumianej informatyki.

Wobec czego korzystanie z elektronicznego materiału dowodowego przed sądem bardzo często wiązać się będzie z koniecznością powołania biegłego, który pomoże sądowi orzekającemu zrozumienie i wyciągnięcie wniosków w przedstawionych dowodów, albo innymi słowy, w weryfikacji, czy twierdzenia strony powołującej się na dany materiał dowodowy są zgodne z prawdą. Strona przeciwna natomiast na pewno skorzysta w takim przypadku z okazji i spróbuje skompromitować materiał dowodowy, „uderzając” w jego wiarygodność, poprzez wykazywanie, że został on nieprawidłowo zabezpieczony lub w jakiś sposób zmodyfikowany itp. Te okoliczności również mogą zostać zweryfikowane przez biegłego.

W końcu krytyczna analiza opinii przygotowanej przez biegłego w ramach postępowania również wymaga posiadania wiedzy specjalnej, zatem i tutaj pojawia się obszar, gdzie współpraca prawnika z informatykiem śledczym jest niezbędna.

Żyjemy w cyberświecie, gdzie współpraca prawnika z informatykiem śledczym w ramach wystąpienia w imieniu klienta na drogę postępowania sądowego stała się niezbędna.